Onderzoeken naar behandelmethode

Het blijft belangrijk dat onderzoekers zoeken naar nieuwe behandelmethodes omdat 30 % van de mensen met epilepsie aanvallen blijft houden ondanks de bestaande behandelingsmogelijkheden. Hieronder vindt u de onderzoeken waaraan het Epilepsiefonds de afgelopen 5 jaar subsidie verleent of heeft verleend.

Lopend onderzoek

Medicijnen: betere werking, minder bijwerkingen

Bobby Koeleman en Sakshi Singh van het UMC Utrecht doen onderzoek naar het verbeteren van de medicinale behandeling van epilepsie. Door de werkzame stoffen van medicijnen te 'verpakken' in zogenoemde 'liposomen', worden ze makkelijker naar de hersenen getransporteerd, zodat ze sneller op de juiste plek terechtkomen. Het onderzoek zal uitwijzen of op deze manier bijwerkingen worden vermeden, de werking effectiever is, en de benodigde dosis lager kan zijn.

Meer lezen? Lees dan het artikel 'Taart en subsidie voor onderzoek dr. Koeleman en dr. Singh'.

Nog meer lezen? Download dan het artikel 'Onderzoek naar anti-epileptica. Vette verpakkingen met een postcode' uit Epilepsie Magazine. 

Titel: Liposomale toediening van medicatie voor betere werking en voorkomen van bijwerkingen in ernstige kinderepilepsie
Onderzoeker: Dr. S. Singh en Dr. B.P.C. Koeleman
Instituut: UMC Utrecht
Startdatum: 1 maart 2019
Toegekend bedrag: € 204.301,-
Duur: 3 jaar

Intern nummer: 19-05

Remmen van het afweersysteem

Een klein deel van de mensen met epilepsie heeft anti-GAD antistoffen of anti-LGI1 antistoffen. Wanneer deze antistoffen een rol spelen, werken normale epilepsiemedicijnen niet of nauwelijks. Maarten Titulaer gaat onderzoeken of hij door het remmen van het afweersysteem een nieuwe behandeling kan vinden die wel effect heeft op de epilepsie.

Titel: Auto-Immuun-epilepsie, affecten van IVIg op corticale exciteerbaarheid, de AMICE-studie
Onderzoeker: Dr. M. Titulaer
Instituut: Erasmus Universitair Medisch Centrum
Startdatum: 1 maart 2019
Toegekend bedrag: € 204.820,-
Duur: 4 jaar

Intern nummer: 19-08

Postictale uitval ontwarren

Geen urenlange nasleep na een aanval
Na een epileptische aanval volgt bij sommige mensen met epilepsie de postictale fase: urenlang hoofdpijn, vermoeidheid, geheugen- en concentratiestoornissen. Hier is geen behandeling voor. Samen met Jeannette Hofmeijer (Rijnstate en Universiteit Twente) en Jeroen van Waarde (Rijnstate) onderzoekt Michel van Putten (Medisch Spectrum Twente en Universiteit Twente) of het tegengaan van bloedvatvernauwing in de hersenen tijdens en na een epileptische aanval de postictale verschijnselen kan verminderen.

Meer lezen? Lees dan het artikel 'Subsidie voor onderzoek naar nasleep epileptische aanval'.

Titel: Postictale uitval ontwarren.
Onderzoeker: Prof. Dr. Ir. M.J.A.M. van Putten
Instituut: Universiteit Twente
Startdatum: 1 maart 2019
Toegekend bedrag: € 205.000,-
Duur: 4 jaar

Intern nummer: 19-02

Kan NVS de hersenen van mensen met moeilijk instelbare epilepsie ‘klaar’ maken voor medicijnen?*

Naast behandeling met medicijnen zijn er voor epilepsie behandelingen door middel van neuromodulatie ontwikkeld, waaronder stimulatie van de nervus vagus (NVS). Neuromodulatie is een behandeling waarbij de zenuwbanen met elektrische stroompjes worden beïnvloed. Onlangs werd in literatuur beschreven dat er na NVS in de hersenen specifieke vormveranderingen optreden. Misschien is het epileptisch netwerk in de hersenen door middel van NVS-technieken 'klaar' te maken voor behandeling met anti-epileptica.

De hypothese van het project is dat de behandeling van refractaire epilepsie met medicijnen, de zogenoemde farmacotherapeutische behandeling, kan verbeteren nadat het brein 'gereed' is gemaakt door middel van een behandeling met een vorm van NVS, die buiten het lichaam via het oor plaatsvindt door middel van een transcutane auriculaire NVS (tVNS).

In een studie worden twee groepen patiënten met refractaire epilepsie vergeleken. De ene groep krijgt 3 maanden behandeling met tVNS gevolgd door 3 maanden behandeling met het medicijn Brivaracetam. De andere groep krijgt 6 maanden behandeling met uitsluitend Brivaracetam.

Voorafgaand aan het onderzoek, en na 3 en 6 maanden wordt gekeken naar waardes zoals aanvalsfrequentie. Ook worden cognitieve testen en fMRI gebruikt.

Titel: Priming the epileptic brain (PREP)
Onderzoeker: dr.ir. R.M.C. Mestrom, Eindhoven University of Technology (TU/e)
Samenwerkende instituten: Academic Centre for Epilepsy Kempenhaeghe/MUMC+, Hobo Heeze B.V., UCB Pharma B.V.
Waarde onderzoek: € 298.495,-
Startdatum: 1 maart 2018
Duur: 2 jaar
PPS-toeslag*: Bijdrage Epilepsiefonds € 87.000,-
* Het samenwerkingsproject is gefinancierd met PPS-toeslag die door Topsector Life Sciences & Health beschikbaar is gesteld aan het Epilepsiefonds ter stimulatie van publiek-private samenwerking.

Een betere uitkomst van epilepsiechirurgie met HFO’s*

Het succes van chirurgische ingrepen bij epilepsiepatiënten hangt af van het nauwkeurig bepalen van het zieke hersenweefsel waarvandaan epileptische aanvallen beginnen. Tot voor kort was er geen biomarker (stof die wordt gebruikt als een aanwijzer van een bepaalde biologische toestand) voor het zieke epilepsieweefsel en hing het chirurgische plan af van indirecte aanwijzingen van op welke plek het zieke weefsel zich bevond. Tegenwoordig kan met hoog frequente oscillaties (HFO's) het zieke weefsel beter gevonden worden. Een HFO is een nieuw gevonden EEG-biomarker

Binnen het onderzoeksproject wordt een product ontwikkeld dat metingen tijdens de operatie, analyse en directe terugkoppeling aan de neurochirurg combineert. Het richt zich op directe HFO-gebaseerde chirurgie. Dit zou de chirurgische procedure kunnen vereenvoudigen en de uitkomst verbeteren.

Meer lezen? Download dan het artikel 'Waar plaatst epilepsie een handtekening? Verfijnde opsporing van epileptisch hersenweefsel' uit Epilepsie Magazine. 

Titel: EpiSIGN: een betere uitkomst van epilepsiechirurgie met HFO's
Onderzoeker: Dr. Maeike Zijlmans, SEIN en UMC Utrecht
Samenwerkende instituten: SEIN, UMCU en de bedrijven Productzaken en Inomed
Waarde onderzoek: € 516.000,-
Startdatum: 1 maart 2017
Duur: 3 jaar
PPS-toeslag*: Bijdrage Epilepsiefonds € 60.000,- / Hersenstichting € 200.000,-
* Het samenwerkingsproject is gefinancierd met PPS-toeslag die door Topsector Life Sciences & Health beschikbaar is gesteld aan de Hersenstichting en het Epilepsiefonds ter stimulatie van publiek-private samenwerking.

Verfijnen van lokale hersenstimulatie in centrale windingen

Frans Leijten doet onderzoek naar lokale hersenstimulatie bij epilepsie in centrale windingen. Een kleine groep van de mensen met epilepsie heeft aanvallen vanuit de centrale windingen (CLE) van de hersenen met veelvuldig schokken in het gelaat of een ledemaat. CLE is moeilijk onder te controle te krijgen. Langdurige lokale elektrische stimulatie lijkt echter te helpen. Onderzoekers gaan plaats en instellingen van deze methode verfijnen met netwerkanalyse.

Titel: Lokale corticale stimulatie bij epilepsie in de centrale windingen: een prospectieve studie
Onderzoeker: Dr. F.S.S. Leijten
Instituut: UMC Utrecht
Startdatum: 1 januari 2017.  
Toegekend bedrag: € 101.662,- gedurende 2 jaar, verlengd met 2 jaar met € 102,863 tot januari 2021

Intern nummer: 17-07 en 19-12

fMRI neurofeedback om cognitieve achteruitgang beter te herkennen en behandelen*

Het behandelen van epilepsie is voornamelijk gericht op het onderdrukken van aanvallen. Cognitieve problemen spelen echter bij epilepsie ook een grote rol. Met een functionele MRI kan op een niet-invasieve manier (niet de hersenen binnendringend) hersenactiviteit in beeld gebracht worden. Functionele MRI heeft ook aangetoond dat ingewikkelde hersenfuncties zoals 'cognitie' gefaciliteerd worden door synchrone (gelijktijdige) activiteit in meerdere hersengebieden, zogenoemde functionele netwerken.

Binnen dit onderzoeksproject gaan de onderzoekers deze functionele netwerken bestuderen om de functionele architectuur van het brein te onderzoeken. Daarnaast willen zij imaging (beeld) biomarkers voor cognitieve problemen vinden. Een biomarker is een stof die wordt gebruikt als een aanwijzer van een bepaalde biologische toestand.

Onlangs is real-time fMRI neurofeedback ontwikkeld. Hiermee kunnen patiënten getraind worden om plaatselijk afwijkende hersenactiviteit te normaliseren. De onderzoekers willen real-time fMRI neurofeedback door ontwikkelen, zodat hiermee functionele netwerken (in plaats van individuele hersengebieden) getraind kunnen worden. Het doel is dan het behandelen van cognitieve problemen bij epilepsie. De behandelopties voor epilepsie worden zo verbreed (d.w.z. niet enkel aanvalsonderdrukking), maar ook de maatschappelijke en arbeidsmarktparticipatie van mensen met epilepsie worden verbeterd. Hiermee wordt bijgedragen aan een betere kwaliteit van leven.

Titel: NEUFEP: real-time fMRI neurofeedback om cognitieve achteruitgang beter te herkennen en behandelen
Onderzoeker: Dr. Ir. René Besseling, TU Eindhoven
Samenwerkende instituten: TU Eindhoven, epilepsiecentrum Kempenhaeghe en Philips Research
Waarde onderzoek: € 587.000,-
Start: 1 januari 2017
Duur: 4 jaar
PPS-toeslag*: Bijdrage Epilepsiefonds € 200.000,-
* Het samenwerkingsproject is gefinancierd met PPS-toeslag die door Topsector Life Sciences & Health beschikbaar is gesteld aan het Epilepsiefonds ter stimulatie van publiek-private samenwerking.

Afgerond onderzoek

Werkt het medicijn rapamycine tegen epilepsie?

Jan Gorter van de Universiteit van Amsterdam onderzocht de rol van het middel rapamycine bij het onderdrukken van epilepsie na hersenletsel of een eerste zware aanval. Het middel heeft een positief effect op epilepsie, maar om andere redenen dan altijd gedacht is. Daarom zocht Gorter uit waarop de werking van rapamycine berust.

Meer lezen? Lees dan het artikel 'Rapamacyne een nieuw medicijn tegen epilepsie?'.

Titel: Immune response suppression as anti-epileptogenic strategy in animal models of temporal lobe epilepsy
Onderzoeker: Dr. J.A. Gorter
Instituut: Universiteit van Amsterdam, SILS
Startdatum: 1 maart 2014, afgerond januari 2018
Toegekend bedrag: € 203.000,- gedurende 4 jaar

Intern nummer: 14-08

Alternatief medicijn voor ESES?

Floor Jansen onderzoekt in Europees verband een alternatief medicijn voor de behandeling van Elektrische Status Epilepticus in Slaap (ESES). ESES komt alleen bij kinderen voor en verdwijnt na de puberteit, maar kan tot een dramatische taalstoornis of achteruitgang van het cognitief functioneren en gedrag leiden.

Meer lezen? Download dan de artikelen 'Onzichtbare epilepsie' effectief bestrijden. Europees onderzoek naar epilepsie met ESES' en 'Op zoek naar de juiste behandeling' uit Epilepsie Magazine. 

Titel: Corticosteroids of clobazam for ESES syndrome: a European, multicenter, randomized, controlled clinical trial
Onderzoeker: Dr. F.E. Jansen
Instituut: UMC Utrecht, Hersencentrum Rudolf Magnus
Startdatum: 1 januari 2013
Toegekend bedrag: € 203.816,- gedurende 3 jaar, verlengd tot 6 jaar

Eerder te voorspellen of het ketogeen dieet zal aanslaan?

Kinderen met moeilijk behandelbare epilepsie kunnen behandeld worden met het ketogeen dieet. Door dit zeer vetrijke en koolhydraatarme dieet wordt de voornaamste energiebron vet in plaats van glucose. Het exacte werkingsmechanisme van het ketogeen dieet is onbekend, maar grote onderzoeken hebben de effectiviteit van het ketogeen dieet wel aangetoond.

Normaal gesproken wordt na 3 maanden bepaald of het ketogeen dieet effectief is. Omdat dit strenge dieet een grote invloed heeft op het dagelijks leven is het zeer wenselijk als op een eerder moment kan worden voorspeld of het ketogeen dieet bij een patiënt zal aanslaan, bijvoorbeeld binnen 6 weken. Om dit uit te zoeken is bij 8 kinderen met zeer moeilijk behandelbare epilepsie extra bloed en urine-onderzoek gedaan en ook 3 keer een continue bloed-glucosemeting.

Doel van dit pilotonderzoek was het vinden van een parameter die in een vroege fase, bij voorkeur binnen 2-6 weken, zou kunnen wijzen op het te verwachten effect van het ketogeen dieet.

Resultaten
De onderzoekers hebben in bloed en urine geen waarden gevonden, die het te verwachten effect van het ketogeen dieet eerder konden voorspellen. Mogelijke oorzaken zijn onder andere de zeer kleine populatie en het gegeven dat alle kinderen een zeer moeilijk behandelbare epilepsie hadden. De glucose-sensormeting heeft laten zien dat de schommelingen in glucose duidelijk afnamen tijdens het ketogeen dieet; dit zou kunnen bijdragen aan de effectiviteit van het ketogeen dieet, maar daarover weten de onderzoekers nu nog onvoldoende. Er zijn geen onverwachte lage glucoses opgetreden tijdens de instelfase thuis. Thuis beginnen met het ketogeen dieet in vloeibare vorm is dus veilig.

Titel: Biochemical implications of ketogenic diet in children with epilepsy: a pilot study using a metabolomics approach
Onderzoeker: Prof. dr. O.F. Brouwer
Instituut: UMC Groningen, afdeling kinderneurologie
Startdatum: 1 april 2013. Afgerond op 23 januari 2017
Toegekend bedrag: € 17.750,- gedurende 2 jaar, verlengd met 2 jaar. Besteed bedrag: € 6.332,-